modArte-mag: marca 2015

wtorek, 24 marca 2015

DEBOUTONNER LA MODE - ROZPIĄĆ MODĘ - WOKÓŁ WYSTAWY W MUSEE DES ARTS DECORATIFS

Guzik - mały przedmiot służący do zapinania ubrań, stosowany w Europie prawdopodobnie już od XIII wieku , swój wielki rozkwit przeżywał najpierw w wieku XVIII, a potem w I połowie XX. Dzisiaj, zepchnięty nieco w głąb sceny przez rozmaitego typu suwaki, rzepy i napy, które zrewolucjonizowały sposób zapinania naszych ubrań w II połowie minionego wieku, nadal pozostaje jednak nieodzownym składnikiem wielu ubiorów, często stanowiąc o ich elegancji i ogólnym efekcie estetycznym.

Przypisywany Fragonard`owi ,
k.XVIII w.,miniatura na
kości słoniowej i obramienie
ze szkła, fot. Jean Tholance

          Wosk na porcelanie, strassy, k.XVIII w. Les Arts Décoratifs,
          fot. Jean Tholance

Każdy z nas jest poniekąd cichym zbieraczem guzików – któż bowiem nie miał mniejszego lub większego, skrywanego w szafie czy komodzie, pudełka lub choćby małej puszki z oderwanymi , odprutymi , znalezionymi, może kupionymi, może zachowanymi przez sentyment, starymi guzikami rozmaitych form i kolorów, trzymanymi na wszelki wypadek, rzadko rzeczywiście używanymi, ale które od czasu do czasu dają pretekst do rozsypania ich na stole i zagłębienia się w tych dwu- albo cztero- "dziurkowcach" , o nieskończonej ilości wersji i odcieni, które nigdy nie chcą się złożyć w całość, gdy właśnie potrzeba na gwałt uzupełnić ubytek w ubraniu.

Plansza z guzikowymi nowościami z jednej z francuskich fabryk

Guzik od podwiązki, około 1952, jedwab malowany
fot. Jean Tholance

Ale guzik jest też obiektem zainteresowania prawdziwych kolekcjonerów, których jest coraz więcej

choć mało jest źródeł pozwalających na identyfikację i datowanie guzików. /W Polsce w 1898 roku Waldemar Bagiński wydał broszurę o polskich guzikach – źródło: tekst autorstwa Stanisława Gieżyńskiego: http://www.weranda.pl/archiwum/274-2011-02/13454-guzik-z-petelka//

Jednym z liczących się kolekcjonerów guzików jest Loic Allio – pasjonat, autor książki „Boutons”, wydanej w 2001 roku i opatrzonej wstępem samego Hubert de Givenchy - postać nieco enigmatyczna, ukrywająca się w cieniu swej pasji, jak można się domyślać po charakterze jego wypowiedzi.

Ciekawie i ze znawstwem opisuje przedmiot swego wieloletniego zbieractwa w tekście „Kolekcjoner guzików od A-Z” włączonym do katalogu otwartej właśnie /9 lutego 2015/ w Musee des Arts Decoratifs w Paryżu wystawy zatytułowanej „Deboutonner la Mode”. Prezentuje ona unikatową, liczącą ponad 3000 sztuk, pochodzących z okresu od XVIII do XX wieku, guzików, kolekcję , nabytą w 2012 do zbiorów Muzeum i posiadającą już nawet status dzieła o wyższym narodowym znaczeniu /przyznawany przez specjalną Komisję zajmującą się skarbami narodowymi/.

Guzik, 1890-1900, srebro cyzelowane, kamienie
Paris, Les Arts Décoratifs © Patrick Gries

Wystawa „DEBOUTONNER LA MODE” odwołuje się do szczególnej skłonności ludzkiej do przechowywania przedmiotów darzonych sentymentem. Kuratorka wystawy, Veronique Belloir, przytacza słowa Bachelard`a: „ W kufrze są rzeczy niezapomniane, niezapomniane dla nas, ale niezapomniane też dla tych, którym dajemy nasze skarby. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość są tam skondensowane. I w ten sposób kufer jest pamięcią niepamiętanego „ /tłum. własne/.

Guzik,około 1920, gwasz na papierze, pod szkłem, oprawa srebrna
Paris, Les Arts Décoratifs © Patrick Gries

François Hugo dla Elsy Schiaparelli, ceramika emaliowana,
około 1940, Les Arts Décoratifs, fot. Jean Tholance

Może to być także kufer, w którym ktoś gromadzi to co znalazł na drodze swego życia, co ma lub miało dla niego żywe znaczenie, co przypomina mu etapy tej drogi, wzloty i upadki, sukcesy i rozczarowania. Czymś takim jest poniekąd kolekcja Loica ALLIO , gdyż każdy jej cenny eksponat ma swoją historię, anegdotę związaną z jego tropieniem iw końcu znalezieniem. Kolekcjoner, który dla swej pasji przemierza świat, który zrywa się o świcie by zrobić kolejny obchód antykwariuszy i handlarzy starzyzną w poszukiwaniu niekreślonego, mitycznego egzemplarza, który opowiada o tym z czułością, chwilami zabarwioną nutą autoironii. Monsieur Bouton, jak bywa nazywany.

                     Alberto Giacometti dla Elsy Schiaparelli,
                     brąz pozłacany, początek lat 1930,
                     fot. Jean Tholance

                                   Sonia Delaunay, około1925,marqueterie                   fot. Jean Tholance


     Wystawa, która pokazuje cenne zdobycze wielu lat żmudnych kolekcjonerskich poszukiwań i badań,prezentuje z jednej strony, choć nie wprost, osobowość samego kolekcjonera, z drugiej poprzez zestawienie oryginalnych, autorskich guzików projektowanych przez artystów, współpracujących z wielkimi domami mody, z setką kreacji ubraniowych sygnowanych nazwiskami najsłynniejszych krawców, unaocznia jak każdy z nich pojmował funkcję, znaczenie i miejsce guzika w przestrzeni ciała /ubioru/. A każdy z tych wielkich, począwszy od Poiret`a, poprzez, Elsę Schiaparelli, Christiana Diora, Yves Saint Laurent`a, po Jean-Paul Gaultier`a, pojmował ją inaczej, w relacji w własną indywidualnością, ale też z tendencją epoki.

Christian Dior prêt-à-porter, guziki z plastiku wytłaczanego złoconego, 1960-1970, fot. Jean Tholance

Dior przez Raf Simons, kolekcja jesień/zima
photo Imaxtree

Równocześnie jest ta ekspozycja opowieścią historyczną o minionych czasach i ludziach, o zwyczajach i hierarchiach społecznych, ale też o emocjach towarzyszących wielkim wydarzeniom, takich jak Rewolucja Francuska czy obie wojny światowe, także świadectwem przemian w samej sztuce. Guziki są więc w niej świadectwem historii, skrywającej się pod zmieniającymi się formami, ozdobami, symbolami i wręcz ilustracjami pewnych zdarzeń, zawartymi w miniaturowych rysunkach i obrazach, a nawet opinii na rozmaite tematy wyrażanych pod postacią różnego rodzaju symboli, tekstów, humorystycznych obrazków czy nawet rebusów. Nasuwa się analogia z nadrukami na dzisiejszych T-shirtach.

                     Guzik rebus, około 1780, macica perłowa,
                     fot. Jean Tholance

   Loic Allio zdradzając tajniki kolekcjonowania przedmiotu, który ani nie jest jedynie użytkowym ani też jedynie ozdobnym elementem stroju podkreśla, że wielka rodzina guzików dzieli się na dwa rodzaje. Pierwszy stanowią „zwykłe, małe guziki użytkowe, jakimi manipulujemy wiele razy każdego dnia”; druga skupia te, których „aspekt dekoracyjny zdecydowanie wychodzi poza ich funkcję użytkową” czyniąc z nich obiekty poszukiwane przez kolekcjonerów.

Jean Arp, metal pozłacany emaliowany, około 1940,
Les Arts Décoratifs, fot. Jean Tholance

Henri Hamm, galalithe, około 1915
fot. Jean Tholance

Małe dekoracyjne przedmioty są prawdziwymi dziełami sztuki ze względu na swe formy, materiały, z jakich są wykonane, precyzję zdobnictwa i technik stosowanych do ich wykonania. Produkowane często przez rzemieślników różnych specjalności: pasamoników, hafciarzy, złotników, szklarzy, ceramików czy dekoratorów, początkowo anonimowych, potem, zwłaszcza od XVIII w., często znanych z nazwiska, stały się w XX wieku także obiektem zainteresowania współczesnych artystów – malarzy, rzeźbiarzy, jubilerów - chętnie podejmujących współpracę w tej dziedzinie ze słynnymi kreatorami mody. Emblematyczna jest kolaboracja Paula Poiret`a z malarzem Maurice Vlaminck, czy Elsy Schiaparelli z Giacomettim, Arpem, Salvadorem Dali.

Hugo, dla Elsy Schiaparelli

                                          Elsa Schiaparelli, żakiet, lato 1937,
                     guziki motyle z malowanego rodoidu,
                     Les Arts Décoratifs, kolekcja UFAC,
                     © Patrick Gries

Hasło wystawy jej autorka tłumaczy odnosząc się do faktu, iż w XVIII w. guzik przeżywający swój pierwszy złoty wiek związany był głównie z ubiorem męskim i z całym systemem znaków i kodów, jaki uformował się w związku z jego używaniem stanowiąc niewerbalny język, dzięki któremu czytelne stawały się hierarchie i podziały społeczne, a w dalszej ewolucji tego języka chętnie zaadaptowanego przez elegantów, pewne reguły stawały się sekretnym systemem znaków pozwalających identyfikować osoby i weryfikować przynależność do elit, czego wyrafinowanym przykładem był XIX-wieczny dandyzm.

/…/ Czy byłby skromny i użyteczny czy kosztowny i dekoracyjny, jego miejsce ewoluuje w czasie w funkcji konwenansów, reguł savoir-vivre czy wariacji mody. Praktyki związane z jego użyciem, dyskretne lub, przeciwnie, ostentacyjne, określają same w sobie ubiór i wpisują w niego znaczenia takie jak różnice społeczne, funkcja czy pozycja hierarchiczna. /….//tłum. autorki/ - pisze Veronique Belloir w katalogu wystawy.

Męski żakiet z pocz. XIX

Gdy sztuka zapinania się stała się kodem dyskretnej elegancji dla mężczyzn potoczne wyrażenie „śmiać się lub jeść à ventre déboutonné /dosł.: z rozpiętym brzuchem/ oznaczające rozpięcie lub niedopięcie części ubrania, „zdaje się stosować tylko do nich /mężczyzn-przyp.mój/, gdyż kobiety w owym czasie nawet nie mogły myśleć o jakiejkolwiek innej postawie niż powstrzymywanie się niezależnie od warunków” /Belloir/.

W sylwetce damskiej guziki zaczynają pojawiać się częściej 1780 r. na fali anglomanii, by utrwalić swą pozycję w połowie XIX wieku, w tym samym czasie gdy ubiór męski zatraca swój barwny rozmach i urozmaicenie i zostaje poddany dość monotonnym regułom , a sztuka guzika samego w sobie ustępuje miejsca wyrafinowanej sztuce zapinania.

                           Maison Anny Linker, kodtium, 1912
                           © Studio Talbot,Paris, Les Arts Décoratifs

Od tej chwili to zdecydowanie damskie guziki są bohaterami ekspozycji, która pokazuje jak wyglądały te małe przedmioty mody w latach przed I wojną światową, i potem w dwudziestoleciu międzywojennym, a także w powojennym stylu New Look, wreszcie w latach 60-tych i 70-tych.

                           Henri Hamm, galalithe, około 1915
                           fot. Jean Tholance

Hellstern & Sons, około 1920-1925, skóra koźla,
kolekcja Musée international de la chaussure

Okazuje się, ze schyłek guzika przynoszą lata 80-te XX w., gdy krawcy zwracają się ku pewnemu minimalizmowi w modzie i przywracają guzikom ich jak najbardziej użytkową, pozbawioną nadmiernej ozdobności formę.

Ta niecodzienna ekspozycja nie jest jednak tylko historycznym przeglądem guzików, ale próbuje również przeanalizować sposoby jakimi niektórzy wielcy krawcy interpretowali funkcję guzika i jego miejsce w strukturze ubrania. Ilustrują to przykłady kreacji Chanel,Diora,Balenciagi, Y.S.Laurent`a, J.P.Gaultier`a.

Wystawa: Deboutonner la Mode, Musee des Arts Decoratifs, od 10 lutego do 19 lipca 2015

Komisarz:Véronique Belloir, historyk mody, odpowiedzialna za kolekcję XX wieku, Palais Galliera, Musée de la Mode de la Ville de Paris

Scénographe : Eric Benqué

www.lesartsdecoratifs.fr

Tekst napisany w oparciu o materiały prasowe Musee des Arts Decoratifs

Fotografie : serwis prasowy Musee des Arts Decoratifs

Inne źródła: http://www.weranda.pl/archiwum/274-2011-02/13454-guzik-z-petelka

Wszystkie prawa zastrzeżone All wrights reserved

Prohibited to reproduce for any other website, blog, publication or printed matter.

JEANNE LANVIN MARZENIE O MODZIE

Afisz wystawy Jeanne Lanvin w Palais Galliera w Paryżu

W paryskim Pallais Galliera można oglądać wystawę poświęconą osobie i twórczości Jeanne Lanvin /1867-1946/, słynnej krawcowej, której dom mody jest najstarszym działającym wciąż paryskim maison de couture. Obchodzi właśnie 125-lecie swojego istnienia. Muzeum Galliera we współpracy z dyrektorem artystycznym Lanvin, Alber Elbaz – autorem scenografii tej ekspozycji, zgromadziło w swoich niedawno odnowionych wnętrzach ponad setkę oryginalnych modeli Jeanne Lanvin pochodzących zarówno ze zbiorów własnych, jak też stanowiących zasoby Patrimoine Lanvin.

Fragment wystawy w Palais Galliera
©Pierre Antoine.

Rezygnując z porządku chronologicznego autorzy wystawy postanowili położyć akcent bardziej na samej technice i metodzie pracy wielkiej kreatorki, dla której nieustannym źródłem inspiracji była sztuka i historia. Wystawa jest „okazją do spotkania z pracą, intuicją, sukcesem i rozumieniem nowoczesnego świata tej dyskretnej kobiety o losie wyjątkowym”[1].

Jeanne Lanvin par Harcourt
© Patrimoine Lanvin

Jeanne Lanvin debiutowała jako modystka w 1885 roku. Parę lat później /1889/ otworzyła na rue Boissy d`Anglas pod numerem 16 butik o nazwie „Lanvin /Mlle Jeanne/Modes” by wkrótce przenieść się na najsłynniejszą paryską ulicę mody, pod adres 22 rue Faubourg-Saint-Honore. Córka Margueritte, urodzona w 1897, późniejsza księżna de Polignac, stała się dla niej inspiracją do odkrycia świata odzieży dziecięcej jako pola kreacji.

Dessin Maison Lanvin

« Les petites filles modèles », 1925.

Tak powstaje w 1908 departament dziecięcy, a rok później departament młodej dziewczyny i kobiety. Wtedy Jeanne Lanvin przekracza próg wielkiej mody wstępując do Chambre syndicale de la couture. Kolejno powstają departamenty: ślubny, bielizny i futer, potem dekoracji i sportu, wreszcie w 1926 departament mody męskiej.

Lanvin miała na prawdę szerokie horyzonty i pojmowała modę jako rozległe pole związane z całym stylem życia /life style/.[2] Podobnie, jak inni wielcy krawcy tego czasu otworzyła filie w słynnych miejscowościach uzdrowiskowo-wakacyjnych: Biarritz, Deauville, Le Touquet, Cannes, a także za granicą, w Barcelonie i Buenos-Aires.

Lanvin kojarzy się z błękitem, specjalnym jego odcieniem, zapożyczonym z malarstwa włoskiego Quattrocento i Fra Angelika. „Bleu Lanvin”, ten kolor -fetysz, towarzyszyć będzie jej kreacji, obecny w tonacji tkanin, w wystroju wnętrz jej butików i prywatnych apartamentów, w opakowaniach i wszelkiego rodzaju dodatkach i akcesoriach składających się na wizerunek marki.

Z nazwiskiem Lanvin kojarzą się też perfumy Arpege, najsłynniejszy jej zapach, stworzony w 1927 roku dla uczczenia 30-tych urodzin córki Margueritte. Flakon w formie czarnej kuli zaprojektował Armand-Albert Rateau, architekt dekorator wnętrz, z którym współpracowała już od początku lat 20-tych. Zdobi go logo domu mody stworzone przez Paul`a Iribe /tego samego który zaprojektował logo dla Poiret`a/ a przedstawiające dwie postaci, matkę i córkę, trzymające się za ręce w tańcu, nierozłączne. To samo, które do dzisiaj symbolizuje dom mody Lanvin, i o którym Alber Elbaz mówi że „zawiera ono całego ducha, duszę domu Lanvin”.

Tego ducha twórcy wystawy chcieli w pierwszym rzędzie przekazać zastanawiając się nad formułą ekspozycji. Wybrali tą, skupiającą się wokół zobrazowania wyjątkowego marzenia o modzie Jeanne Lanvin. Nie daty ani systematycznie ułożone w porządku historycznym eksponaty, ale samo dotknięcie tego świata kreacji poprzez stworzenie niedopowiedzianej, ulotnej aury, w której piękne modele przenikają się z bogatym i różnorodnym światem poszukiwań i inspiracji niezwykłej krawcowej. Tą ideę wspiera scenografia, której pomysł polega na zastosowaniu systemu lustrzanych tafli, które odbijają unikalne kreacje. Można je przez to oglądać przybliżone, a równocześnie jakby trochę nierzeczywiste poprzez delikatne rozmycie.

Fragment wystawy w Palais Galliera
©Pierre Antoine.

Alber Elbaz dyskretnie wycofujący się poza postać słynnej fundatorki, nie chcąc eksponowania w kontekście tej wystawy własnych osoby stwierdza, że chciałby usłyszeć jak zwiedzający pod jej wrażeniem mówią: „Kocham Jeanne Lanvin”. Alber Elbaz, sam wielce utalentowany, służy talentowi swojej wielkiej poprzedniczki działając „tak jak ci wielcy autorzy, którzy umieli dać swój talent tłumacząc innych podziwianych przez siebie pisarzy literackiego dziedzictwa.” [3]

Fragment wystawy w Palais Galliera
©Pierre Antoine.

Wystawa podzielona na kilka sekwencji rozwijających się wokół różnych tematów, w kolejnych salach Palais Galliera, pokazuje umiejętności skupione w rękach pracowników i współpracowników Jeanne Lanvin, jej inspiracje płynące z rozmaitych źródeł, historycznych, etnicznych, artystycznych, różne nurty w ramach bardzo jednolitego stylu ukształtowanego pod wpływem klasycyzmu a la francaise i geometryzmu lat 20-tych, w którym centralne miejsce zajmuje kobieta, młoda dziewczyna i dziecko.

                       Fragment wystawy w Palais Galliera
                                                                   ©Pierre Antoine.

Jeanne Lanvin to nieporównywalna z niczym technika wykonania
precyzja i wirtuozeria haftów, pikowań, aplikacji, krzyżyków, spirali i wycięć, gra matowego i przeźroczystego, dialog robe de style z linią tuby lat 20-tych, wywodzących się z baroku ozdób   z deseniami geometryzującymi, mającymi swe źródło w kubizmie i sztuce abstrakcyjnej. Zadziwiające połączenie tradycji z nowoczesnością, które dało w efekcie styl nierozerwalnie związany z osobowością poszukującą Jeanne Lanvin. Poszukującą wszędzie: w historii, w bibliotekach, w podróżach, w sztuce, w etnografii.